Grupa krwi to jedna z tych cech, z którymi większość ludzi utożsamia się przez całe życie. Wydaje się oczywiste, że kto raz usłyszał wyniki swojego oznaczenia, może je wpisać do dokumentów i przestać się tym martwić. Czy rzeczywiście jest to niezmienna wizytówka na całe życie? Okazuje się, że świat medycyny zna kilka wyjątków od tej reguły. Czasem los potrafi zadziwić i podważyć nawet najbardziej oczywiste schematy.
Grupy krwi u człowieka – co ustala ich rodzaj i dlaczego to takie ważne?
Każda osoba odziedziczyła swoją grupę krwi po rodzicach. Najważniejszy jest tu układ AB0 i czynnik Rh. Wynik oznaczany jako krew grupy A, B, AB czy 0 oraz Rh+ lub Rh- to kluczowe informacje w medycynie – ratują życie podczas transfuzji i określają możliwość wystąpienia komplikacji, takich jak konflikt serologiczny. Grupa krwi wynika z materiału genetycznego i z reguły nie ulega zmianie przez całe życie. Jednak czy grupa krwi może się zmienić w pewnych okolicznościach?
Przeszczep szpiku kostnego a zmiana grupy krwi
Wśród wyjątkowych sytuacji, w których zmiana grupy krwi jest możliwa, szczególne miejsce zajmuje przeszczep szpiku kostnego. Po przeszczepie od dawcy o innym rodzaju krwi biorca zaczyna produkować nowe krwinki już zgodnie z informacją genetyczną dawcy, a nie własną.
- Proces zmiany grupy krwi jest stopniowy i trwa często kilka miesięcy.
- Lekarze kontrolują go bardzo dokładnie, by zapobiec powikłaniom i konfliktom immunologicznym.
- Po zakończonej adaptacji nowa grupa krwi staje się już stałą cechą organizmu biorcy.
Tak radykalna zmiana dotyczy tylko osób, które przeszły niezwykle poważny zabieg, jakim jest przeszczep szpiku. Warto pamiętać o tym podczas późniejszych wizyt w szpitalu i planowania transfuzji.
Laboratorium, enzymy i eksperymenty – granice medycyny
Czy brzmi futurystycznie, że naukowcy próbują zamieniać grupy krwi u ludzi za pomocą bakterii jelitowych? To już nie tylko wizja z laboratorium. Najnowsze doświadczenia wykazały, że specjalne bakterie potrafią produkować enzymy usuwające antygeny odpowiedzialne za typ A czy B, a tym samym zmieniać je w krew uniwersalną typu 0. Oczywiście, takie eksperymenty nie znajdują jeszcze miejsca w codziennej praktyce klinicznej, jednak coraz bliżej jesteśmy do rozwiązania, które umożliwi produkcję „uniwersalnej krwi” na szeroką skalę.
Dzięki temu przyszłość może przynieść poważne ułatwienia dla osób wymagających pilnych transfuzji i rozwiązać część problemów związanych z niedoborem odpowiednich rodzajów krwi.
Zmiana grupy krwi u dziecka – czy to możliwe?
Czy grupa krwi noworodka może się zmienić? Tak, ale tylko w pierwszych miesiącach życia. U niemowląt układ AB0 niekiedy potrzebuje czasu na „dojrzewanie”. Oznacza to, że zaraz po porodzie wyniki oznaczeń bywają niejednoznaczne lub wydają się inne, niż będą w następnych miesiącach. Stąd tak ważne są kontrolne badania dziecka w odpowiednich odstępach czasu.
Dla rodziców najważniejsze są:
- wysoka jakość wykonywanych testów laboratoryjnych,
- powtórzenie badania po kilku miesiącach, jeśli zachodzi taka potrzeba.
W efekcie okazuje się, że zmiana grupy krwi u dziecka ma miejsce wyłącznie na etapie kształtowania się układu odpornościowego, a gdy już się ustabilizuje, zostaje na całe życie – chyba że pojawi się niezwykła sytuacja medyczna.
Nowe grupy krwi – świat nauki nieustannie się rozwija
Niedawno świat obiegły informacje o odkryciu nowych, bardzo rzadkich grup krwi człowieka (jak choćby grupa Er). Choć tymi rewelacjami interesują się głównie naukowcy i lekarze wykonujący specjalistyczne transfuzje, pokazują one, jak skomplikowane są mechanizmy stojące za różnymi rodzajami krwi i jak wiele nauka ma jeszcze do odkrycia, np. w zakresie zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa pacjentom.
Kiedy warto ponownie oznaczyć grupę krwi?
W zdecydowanej większości przypadków grupa krwi nie ulega zmianie. Rutynowo nie trzeba więc powtarzać oznaczeń. Są jednak sytuacje, w których warto to zrobić – przekazując taką informację lekarzowi, unika się nieporozumień, a czasem można uratować zdrowie lub życie.
Wyjątki to:
- przeszliśmy przeszczep szpiku kostnego lub inną poważną ingerencję w układ krwiotwórczy,
- jesteśmy rodzicami noworodka, u którego wykryto nietypowe wyniki badań,
- uczestniczymy w eksperymentalnych badaniach dotyczących grup krwi.
Wtedy ponowne oznaczenie grupy krwi to podstawa dalszych decyzji i bezpieczeństwa.
Opowieść o nieco zmiennej stałości
W świecie medycyny grupa krwi unerwia się gdzieś na pograniczu niezmiennej podwaliny i potencjału do zmian w wyjątkowych okolicznościach. Zdecydowana większość ludzi przez całe życie pozostaje wierna jednej grupie, zapisanej w genach już w chwili narodzin. Jednak są chwile, w których natura ustępuje miejsca działaniom lekarzy lub eksperymentom naukowców. W takich przypadkach zmiana grupy krwi może nie tylko fascynować, ale stać się koniecznością dla zdrowia lub życia. Wiedza o tych unikalnych scenariuszach pozwala spojrzeć na temat z innej perspektywy – bo nawet to, co wydawałoby się najbardziej stałe, potrafi nas czasem zaskoczyć.
